بررسی 0 تا 100 علت سرگیجه و حالت تهوع ناگهانی + علائم و درمان

شناخت دقیق علت سرگیجه و حالت تهوع ناگهانی اهمیت زیادی دارد؛ چون این دو علامت ممکن است به مشکلات ساده‌ای مثل کم‌آبی یا تغییر ناگهانی فشار خون مربوط باشند، یا اینکه هشدار اولیه‌ای از اختلالات جدی‌تر مانند مشکلات گوش داخلی، بیماری‌های قلبی و حتی سکته مغزی باشند. در ادامه، با تکیه بر یافته‌های پزشکی معتبر، به شما کمک می‌کنیم تا مهم‌ترین دلایل این علائم را بهتر بشناسید و بدانید چه زمانی باید آن‌ها را جدی گرفته و برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنید. در پایان هم راهکارهای درمانی رایج و نکات کاربردی برای کنترل این وضعیت را مرور می‌کنیم.

علائم و ویژگی‌های بالینی سرگیجه و حالا تهوع

سرگیجه زمانی رخ می‌دهد که فرد احساس کند محیط اطراف در حال چرخش است یا خودش تعادل ندارد. اگر این حالت با تهوع یا حتی استفراغ همراه شود، شدت ناراحتی بیشتر می‌شود و توانایی انجام فعالیت‌های روزمره را به‌طور جدی مختل می‌کند.

نکته مهم این است که علت سرگیجه و حالت تهوع ناگهانی همیشه یکسان نیست و بسته به شرایط می‌تواند از مشکلات ساده تا بیماری‌های جدی متفاوت باشد. برخی نشانه‌ها برای این مشکل وجود دارند که باید حتماً به آن‌ها توجه کرد:

• سرگیجه ناگهانی همراه با دوبینی، ضعف یک سمت بدن یا مشکل در صحبت کردن؛
• تهوع و استفراغ شدید و مداوم؛
• احساس سنگینی قفسه سینه یا تپش قلب همزمان با سرگیجه؛
• بروز علائم در فردی که سابقه بیماری قلبی یا سکته مغزی دارد.

وجود چنین نشانه‌هایی می‌تواند هشداری باشد برای اینکه علت سرگیجه و حالت تهوع ناگهانی فقط یک مشکل ساده نیست و لازم است فرد فوراً به اورژانس یا پزشک متخصص مراجعه کند.

در مقابل، اگر سرگیجه خفیف باشد و بعد از تغییر وضعیت بدن (مثل بلند شدن سریع) رخ دهد، احتمالاً علت آن افت موقت فشار خون یا کم‌آبی بدن است که نیاز به اقدامات فوری کمتری دارد؛ مثلا می‌توانید از خدمات ویزیت پزشک در منزل و یا فصد خون در منزل در اسرع وقت بهره ببرید تا زحمت مراجعه به مراکز درمانی هم از روی دوش شما برداشته شود.

بررسی علت‌های شایع سرگیجه و حالت تهوع ناگهانی

وقتی صحبت از علت سرگیجه و حالت تهوع ناگهانی می‌شود، چند دلیل رایج بیشتر از بقیه به چشم می‌خورند. آشنایی با این علت‌ها کمک می‌کند تا بدانید چه زمانی می‌توان با خیال راحت استراحت کرد و چه زمانی مراجعه به پزشک ضروری است.

• افت فشار خون یا کم‌آبی بدن: یکی از رایج‌ترین علت‌ها، افت ناگهانی فشار خون است، به‌ویژه هنگام بلند شدن سریع از حالت نشسته یا خوابیده. کمبود آب بدن یا مصرف برخی داروها می‌تواند این وضعیت را تشدید کند.
• اختلالات گوش داخلی: بیماری‌هایی مثل سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم (BPPV) یا التهاب وستیبولار باعث می‌شوند مغز اطلاعات نادرستی درباره تعادل دریافت کند و فرد دچار سرگیجه همراه با تهوع شود.
• میگرن وستیبولار: برخی افراد به‌جای سردردهای شدید میگرنی، دچار حملات سرگیجه و تهوع می‌شوند. این نوع میگرن ممکن است ساعت‌ها طول بکشد و کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهد.
• قند خون پایین (هیپوگلیسمی): در افرادی که دیابت دارند یا مدت زیادی غذا نخورده‌اند، افت قند خون می‌تواند به‌شکل سرگیجه ناگهانی و حالت تهوع بروز کند.
• مشکلات قلبی–عروقی: آریتمی‌ها (بی‌نظمی ضربان قلب) یا تنگی رگ‌های قلب نیز می‌توانند علت سرگیجه و حالت تهوع ناگهانی باشند. در این حالت معمولاً علائم دیگری مثل تپش قلب یا درد قفسه سینه هم وجود دارد.
• استرس و اضطراب: گاهی حملات پانیک یا اضطراب شدید باعث بروز سرگیجه و تهوع می‌شوند، بدون اینکه مشکل جسمی جدی وجود داشته باشد.

این علت‌های شایع بیشترین سهم را در بروز سرگیجه و تهوع ناگهانی دارند؛ اما فراموش نکنید که گاهی پشت این علائم مشکلات بسیار جدی‌تری نهفته است که نیاز به تشخیص فوری دارند. جدول علت‌های جدی و نیازمند پیگیری فوری سرگیجه و حالت تهوع ناگهانی را در زیر می‌بینید:

• نکته: به‌عنوان یک درمان حمایتی، با توصیه پزشک می‌توانید از سرم تراپی در منزل یا بیمارستان استفاده کنید.

روش‌های درمان سرگیجه و حالت تهوع ناگهانی

برای درمان سرگیجه و حالت تهوع ناگهانی، همیشه دو اصل اساسی وجود دارد: کنترل سریع علائم و سپس درمان اختصاصی براساس علت اصلی.

داروهای ضدتهوع

در مرحله اول، از داروهای ضدتهوع و سرکوب‌گرهای وستیبولار مانند پروکلرپرازین، سیناریزین، سیکلیزین یا پرومتازین استفاده می‌شود.

این داروها، که اغلب خاصیت خواب‌آور هم دارند، تنها باید کوتاه‌مدت مصرف شوند؛ زیرا استفاده طولانی‌مدت می‌تواند روند تطابق سیستم تعادلی بدن را مختل کند. در شرایط اورژانسی، داروهایی مثل اوندانسترون و متوکلوپرامید نیز به کار می‌روند. اوندانسترون به‌دلیل ایمنی نسبی، انتخاب رایجی در بیمارستان‌هاست، هرچند برخی مطالعات اثرگذاری آن را محدود گزارش کرده‌اند.

بعد از کنترل اولیه، درمان براساس علت مشخص دنبال می‌شود. در BPPV، طبق گفته rcemlearning.co.uk:

“Canalith repositioning manoeuvres have been used in an attempt to move canaliths out of the semicircular canal to treat BPPV.”

از مانورهای جابه‌جایی ذرات گوش برای خارج کردن کریستال‌های ریز (کانالیت‌ها) از مجرای نیم‌دایره‌ای گوش داخلی و درمان سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم (BPPV) استفاده می‌شود.

حتی تمرین‌های خانگی مانند Brandt–Daroff هم در ادامه توصیه می‌شوند. در نورونیت یا لابیرنتیت وستیبولار، استفاده کوتاه‌مدت از داروهای ضدتهوع و سپس انجام تمرین‌های توان‌بخشی وستیبولار اهمیت دارد؛ در برخی منابع، تجویز کورتیکواستروئیدها هم برای بهبود عملکرد دهلیزی مطرح شده است.

در بیماری مِنی‌یر، تغییر سبک زندگی (کاهش مصرف نمک، کافئین و الکل) همراه با داروهایی مثل بتاهیستین یا دیورتیک‌ها، به کاهش شدت و دفعات حملات کمک می‌کند. بیماران مقاوم ممکن است به تزریق استروئید یا حتی جراحی نیاز داشته باشند.

روش‌های خانگی

روش‌های خانگی هم می‌توانند در کنار درمان پزشکی مؤثر باشند. نوشیدن آب کافی، مصرف زنجبیل در حد مجاز (به شکل کپسول یا دم‌نوش)، استفاده از دست‌بندهای فشاری روی نقطه P6 مچ دست، استراحت در محیط تاریک و آرام و تزریق سرم در منزل از جمله روش‌هایی هستند که شواهد علمی در برخی موارد اثر مثبت آن‌ها را نشان داده است. بااین‌حال، باید توجه داشت که این اقدامات مکمل‌اند و جایگزین درمان تخصصی نمی‌شوند.

در نهایت، پرهیز از خوددرمانی طولانی با داروهای آرام‌بخش یا سرکوب‌گر وستیبولار اهمیت زیادی دارد، چون خطر گیجی، افتادن و تأخیر در جبران تعادل را به همراه دارد. همچنین، در زمان بروز حمله سرگیجه شدید، رانندگی یا کار در ارتفاع بسیار خطرناک است.

مهم‌تر از همه، نادیده گرفتن علائم هشدار مثل ضعف ناگهانی، اختلال گفتار یا درد قفسه سینه می‌تواند پیامدهای جدی داشته باشد. بنابراین بهترین رویکرد این است که همزمان با تسکین علائم، علت اصلی سرگیجه و تهوع ناگهانی به‌طور دقیق شناسایی و درمان شود.

سخن پایانی

سرگیجه همراه با تهوع می‌تواند از علل ساده‌ای مثل کم‌آبی یا افت فشار خون تا مشکلات جدی مانند سکته مغزی یا بیماری قلبی ناشی شود. شناخت دقیق علت سرگیجه و حالت تهوع ناگهانی و مراجعه به‌موقع به پزشک، کلید پیشگیری از عوارض جدی است. درمان همواره باید براساس علت اصلی انتخاب شود.