در طول تاریخ، انسان‌ها همواره کوشیده‌اند تا با برگزاری آیین‌ها و مراسمات مختلف، پیوند خویش با باورها، ارزش‌ها و هویت فرهنگی و معنوی‌شان را حفظ کنند. آیین‌ها و مراسمات دینی و مذهبی نمادی از وحدت، همبستگی و هویت جمعی بوده و از جهات گوناگونی بر زندگی افراد در جوامع مختلف اثر می‌گذارند. این مراسمات نه‌تنها از نظر روحی و روانی، بلکه از لحاظ اجتماعی و فرهنگی نیز اهمیت ویژه‌ای دارند. در اینجا، ابتدا به مفهوم مراسمات دینی و مذهبی می‌پردازیم و سپس به اهمیت و نقش آن در جوامع بشری اشاره خواهیم کرد. همچنین برخی از مهمترین مراسمات دینی و مذهبی را که در ایران و سراسر جهان برگزار می‌شوند، معرفی خواهیم نمود.
مراسمات دینی و مذهبی به مجموعه آیین‌ها، اعمال و رفتارهایی گفته می‌شود که پیروان یک دین یا مذهب خاص برای ابراز اعتقاد، همگرایی معنوی و حفظ هویت مذهبی خود به کار می‌گیرند. این آیین‌ها ممکن است ریشه در کتاب‌های مقدس، سنت‌های دیرینه یا دستورات شرعی و عرفی داشته باشند. به‌عبارتی، برگزاری این قبیل مراسمات، نمایانگر ارتباط و پیوند مؤمنان با پیشینه و اصول اعتقادی آنها است.
مراسمات دینی و مذهبی اغلب در بسترهایی چون عبادتگاه‌ها، مکان‌های مقدس یا فضای باز برگزار می‌شوند. برخی از این آیین‌ها، شکل همگانی دارند و در مناسبت‌های مشخصی از سال، با حضور انبوهی از مردم انجام می‌شوند. در مقابل، دسته‌ای دیگر از مراسمات نیز وجود دارد که بیشتر بُعد شخصی و خانوادگی داشته و در حلقه‌ای محدودتر صورت می‌پذیرند.
یکی از مهمترین کارکردهای مراسمات دینی و مذهبی، ایجاد وحدت و همبستگی در بین افراد جامعه است. مردم هنگام شرکت در این آیین‌ها و مناسک، احساس تعلق به یک گروه بزرگ‌تر را تجربه می‌کنند. به همین دلیل، چنین رویدادهایی باعث می‌شود که افراد مرزهای فردیت را کنار گذاشته و در یک جریان جمعی سهیم شوند. این همبستگی اجتماعی، در بسیاری از موارد موجب کاهش تنش‌ها، ایجاد روحیه تعاون و همیاری و بهبود روابط انسانی در جامعه خواهد شد.
آیین‌های دینی و مذهبی یکی از اصلی‌ترین ابزارها برای انتقال و تثبیت باورها و ارزش‌های معنوی در بین پیروان یک مذهب محسوب می‌شوند. هنگامی که یک جامعه به برگزاری مراسمات خاصی می‌پردازد، نه‌تنها امر آموزش اعتقادات و آموزه‌های دینی به نسل‌های بعد تسهیل می‌شود، بلکه مفاهیمی همچون مسئولیت‌پذیری، تقوا، صداقت و نوع‌دوستی نیز به شکلی عمیق در ذهن و دل افراد نهادینه می‌گردد.
یکی دیگر از پیامدهای مثبت مراسمات دینی و مذهبی، ایجاد احساس آرامش روانی و تقویت روحیه امید در افراد است. مراسم‌های دعا، نیایش، روزه‌داری یا زیارت اماکن مقدس، اغلب راهکاری برای رهایی از استرس‌های روزمره و بازگشت به لحظاتی از توجه به درون، مراقبه و تفکر آرام محسوب می‌شوند. این احساس آرامش و تکیه بر معنویت می‌تواند نقش مؤثری در بهبود سلامت روان و کاهش اضطراب داشته باشد.
اجرای آیین‌ها و مراسمات دینی و مذهبی، بستری مناسب برای نمایش فرهنگ، آداب‌و‌رسوم و سنت‌های یک جامعه است. این مراسمات می‌توانند شکلی از بازتاب هنرهای آیینی نظیر موسیقی، نقاشی مذهبی و حتی آشپزی داشته باشند که ریشه در باورها و هویت دینی آن جامعه دارد. در نتیجه، توسعه این رسوم منجر به تقویت فرهنگ بومی و حراست از ارزش‌های تاریخی و معنوی خواهد شد.
در بسیاری از نقاط جهان، مراسمات دینی و مذهبی، سهم قابل‌توجهی در رونق اقتصاد محلی دارند. به عنوان مثال، رویدادهایی همچون ایام عزاداری محرم یا اعیاد بزرگ دینی باعث می‌شود گردشگران داخلی و خارجی جذب مناطق مقدس یا شهرهای مذهبی شوند. این امر علاوه‌بر گسترش تعاملات فرهنگی، به افزایش درآمد از طریق فروش صنایع دستی، محصولات فرهنگی و خدمات گردشگری نیز منجر خواهد شد.
حج، یکی از مهمترین اعمال عبادی در دین اسلام و از ارکان پنج‌گانه آن است که هر سال در ماه ذی‌الحجه در شهر مکه برگزار می‌شود. شرکت در این مراسم، که برای مسلمانانی که استطاعت مالی و جسمی دارند واجب است، نمادی از اتحاد میان مسلمانان سراسر جهان به‌شمار می‌آید. انجام اعمال خاص حج همچون طواف کعبه، سعی صفا و مروه، وقوف در عرفات و قربانی کردن، به عنوان نشانه‌ای از پیروی انسان از دستورات الهی و یادآور اطاعت حضرت ابراهیم و فرزندش اسماعیل محسوب می‌شود.
ایام محرم به‌ویژه روزهای تاسوعا و عاشورا در مذهب شیعه، از بزرگ‌ترین مراسمات دینی و مذهبی به‌حساب می‌آیند. در این روزها، مسلمانان شیعه به یاد شهادت امام حسین(ع) و یارانش در نبرد کربلا، عزاداری می‌کنند. آیین‌هایی همچون روضه‌خوانی، نوحه‌سرایی، دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی در سراسر شهرها و روستاها برگزار می‌شود. این مراسمات، سمبل ایثار، ازخودگذشتگی و مقاومت در برابر ظلم است و درس‌هایی ارزشمند از انسانیت و حقیقت‌طلبی را در دل خود دارد.
پس از یک ماه روزه‌داری در ماه مبارک رمضان، مسلمانان در روز عید فطر مراسم‌هایی برگزار می‌کنند که نشان‌دهنده پایان روزه‌داری و جشن گرفتن برای استحکام اراده و پاکی روح است. همچنین در روز عید قربان، که یادآور قربانی حضرت ابراهیم به دستور خداوند است، نماز عید و قربانی کردن انجام می‌شود. در هر دو عید، روحیه‌ی نوع‌دوستی و کمک به نیازمندان برجسته بوده و مسلمانان با پرداخت زکات فطر و قربانی، جنبه اجتماعی و انسانی دین را تقویت می‌کنند.
در دین مسیحیت نیز، مراسمات دینی و مذهبی جایگاه ویژه‌ای دارند. جشن کریسمس به مناسبت میلاد حضرت عیسی(ع) در سراسر جهان برگزار می‌شود و از آیین‌های مهم مسیحی به‌شمار می‌آید. تزئین درخت کریسمس، سرودخوانی در کلیسا و تجمعات خانوادگی از اصلی‌ترین بخش‌های این جشن است. عید پاک یا عید قیام نیز یادآور رستاخیز حضرت عیسی(ع) پس از مصلوب شدن است که با انجام مراسم مذهبی خاصی در کلیساها و برگزاری جشن‌های خانوادگی همراه می‌شود.
در آیین بودیسم، جشن وساک از بزرگ‌ترین مراسمات دینی و مذهبی به‌شمار می‌آید و به مناسبت تولد، رسیدن به روشن‌شدگی (نیروانا) و درگذشت بودا (سیدارتا گائوتاما) برگزار می‌شود. در این جشن، بودائیان با حضور در معابد، روشن کردن شمع و چراغ، نذر غذا و دادن صدقه به فقرا، سعی در خودسازی و بالابردن سطح اخلاقی و معنوی خویش دارند.
امروزه، رسانه‌های جمعی و فضای مجازی تأثیر چشمگیری بر آگاهی‌بخشی، فرهنگ‌سازی و انتقال پیام‌ها به طیف گسترده‌ای از مخاطبان دارند. در حوزه مراسمات دینی و مذهبی، رسانه‌ها می‌توانند:
مراسمات دینی و مذهبی نمادی از فرهنگ و هویت معنوی جوامع به‌شمار می‌آیند و دامنه تأثیرات آنها در ابعاد فردی، اجتماعی و حتی اقتصادی به‌خوبی مشهود است. برگزاری این آیین‌ها فرصتی برای تقویت ارزش‌های انسانی، ایجاد همبستگی ملی و انتقال آموزه‌های دینی و معنوی به نسل‌های آینده فراهم می‌کند.
برگزاری آیین‌های دینی و مذهبی نه‌تنها ریشه در سنت‌ها و باورهای فرهنگی دارد، بلکه عاملی اساسی برای ایجاد و تقویت وحدت در جوامع گوناگون و یادآور اینکه انسان‌ها به‌رغم تفاوت‌ها، در جست‌وجوی معنای عمیق‌تری از زندگی‌اند. تمامی ادیان جهان، در اصل دعوت به اخلاق، خدمت به خلق، پرهیز از ظلم و تعالی روح دارند. از این نظر، مراسمات دینی و مذهبی همچون پلی عمل می‌کنند که انسان‌ها را به هم پیوند می‌دهد و فرصت‌هایی می‌آفریند تا افراد، فرهنگ‌ها و مذاهب مختلف در سایه معنویت و همدلی، به یکدیگر نزدیک‌تر شوند.
مدیرعامل بنیاد فرهنگی اجتماعی خاتم الاوصیا در آیین افتتاحیه سیزدهمین همایش سراسری مسئولان جوامع فرهنگی قرآنی عصر در مجتمع یاوران مهدی در سخنانی به موضوع تشریح وضعیت جبهه مقاومت پرداخت.
استاد حوزه علمیه گفت:خدای متعال در سوره آل‌عمران می‌فرماید هر نبی که ما فرستادیم همراه او رِبّیّونی قرار دادیم که تا مرز جان همراه او بودند، کلام خدا را از نبی می شنیدند.
مراسم جشن سالروز ولادت امام جواد (ع) و حضرت علی اصغر (ع) در مساجد و هیئات مذهبی برگزار می‌شود.
امام جواد (علیه‌السلام) در برابر فرقه واقفیه در ابتدا سعی کردند تا با دانش و علم خود، این گروه‌ها را از اشتباه خود آگاه سازد.
برنامه اعتکاف امامزاده یحیی (ع) شامل هیئت، محافل قرآنی، بازی‌های گروهی، پخش انیمیشن‌ها و فیلم‌های متناسب با سن بچه‌هاست و در حال حاضر در مرحله ثبت‌نام و جذب مخاطبین است.
با همه تبلیغاتی که علیه دهه هشتادی‌ها و دهه نودی‌ها شده است رئیس ستاد اعتکاف اعلام کرد تا الان ۵۰ درصد افرادی که برای اعتکاف ثبت‌نام کرده‌اند زیر ۱۸ سال هستند.
حجت الاسلام حسینی نیشابوری با اعلام ارسال بیش از ۳۱ هزار اثر به دبیرخانه جایزه جهانی اربعین گفت: چهارشنبه ۲۶ دی ماه اختتامیه این رویداد برگزار خواهد شد.
مجله تصویری «قرارگاه» با موضوع «اعتکاف نوجوانانه نگاهی به فرصت و الگوهای کنشگری نوجوانانه» روی آنتن شبکه قرآن می‌رود.
اعتکاف رابطه صمیمانه، معاشرت، موانست، مراودات و نشئه حضور خاشعانه و خاضعانه در بارگاه ضیافت امر الوهی است.
همزمان با فرارسیدن ایام سیزدهم ماه رجب «جشن میلاد امام علی (ع) و گرامیداشت روز پدر» در مرکز اسلامی امام علی (ع) استکهلم سوئد برگزار می‌شود.
